Column Geo Future School

Het dialogische gesprek door Katie Oost

Hoe vaak heb ik niet bij mijzelf gemerkt hoe lastig het is om als docent in een klassensituatie uit de rol van expert te stappen. Om geen verhaal te vertellen, maar in plaats daarvan de leerlingen in dialoog te brengen en hun leren centraal te stellen.

Het werken in groepen maakt dit al wat eenvoudiger. Zeker als de leerlingen met elkaar een prikkelend vraagstuk aan het onderzoeken zijn, zoals bij modules van Geo Future School (GFS). Als docent raak je dan makkelijker in gesprek met leerlingen over bijvoorbeeld misconcepten of het proces van samenwerken. Maar ook dan verloopt zo’n gesprek vaak docentgestuurd.

Herkent u dit? Leerlingen die in een groepje de taken onderling verdelen en dan niet meer in gesprek gaan over de inhoud waarmee ze bezig zijn of het proces waar ze met de groep in zitten. Terwijl je juist wilt zien dat leerlingen samen hun gedachten onder woorden brengen over het prikkelende vraagstuk van de GFS-module. Wat hun beelden zijn van processen en verschijnselen, hoe zij de wereld begrijpen, maar ook hoe anderen de wereld begrijpen. Een open gesprek, zonder te oordelen of conclusies te trekken. En gericht op leren. Best complex allemaal.

Leerlingen doen dit (meestal) niet vanzelf. Zij moeten deze manier van met elkaar in dialoog gaan leren door dit te oefenen. De vraag is dan hoe je dit als docent kunt aanpakken. In het artikel van Mathijs Booden van 30 november 2022 over ‘krachtige didactiek’ en ‘krachtige kennis’ vinden we handvatten hiervoor. Hij bespreekt het werk van Margaret Roberts, die stelt dat een ‘dialogisch gesprek’ een aantal kenmerken heeft: alle groepsleden doen eraan mee en luisteren naar elkaar, er is geen ‘foute’ inbreng, je bouwt voort op elkaars ideeën en suggesties en het is gericht op leren, op kennisconstructie. Een aanvulling hierbij is het proces van argumentatie, waarbij leerlingen kennisclaims bevragen en onderbouwen. Ook in haar al wat oudere, maar nog altijd relevante, boek Geography through Enquiry laat Roberts zien wat het belang van dialoog en argumentatie in de klas is en hoe je dit als docent kunt aanpakken.

Een GFS-module is een buitenkans om met leerlingen aan de slag te gaan met dialogische gesprekken. Leerlingen hebben dan allereerst inzicht nodig in het belang van zo’n dialogisch gesprek. Vervolgens hebben ze handvatten nodig om dit met elkaar te oefenen. De docent heeft hierbij een belangrijke begeleidende rol, bijvoorbeeld door zo’n gesprek voor te doen in een rollenspel en door feedback en feedforward te geven op dialogische gesprekken van groepjes leerlingen. Dit kost allemaal wel tijd. Het zou daarom wenselijk zijn om hiervoor tijd in te ruimen binnen GFS-modules.

Een dialogisch gesprek zorgt voor sociale interactie, waardoor leerlingen samen met anderen hun bestaande kennis over de wereld reconstrueren en nieuwe kennis construeren. Daarnaast bereidt het oefenen van dialogische gesprekken leerlingen voor op hun rol als kritisch (wereld)burger, die kan participeren in discussies over de grote thema’s van deze tijd. Kortom, het is het overwegen waard om meer tijd vrij te maken voor dialogische gesprekken in de klas.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

De zomer van 2022 door Rob Adriaens 

Zinderende temperaturen, langdurige droogte, een vastgelopen landbouwsysteem, energieprijzen die de pan uitrijzen en geopolitiek vuurwerk. De zomer van 2022 maakte duidelijk dat de grote vragen die er spelen op het gebied van klimaatverandering, water, energie, landbouw en geopolitiek ons allemaal aangaan én ons allemaal kunnen raken. Dat deze grote vragen, waar we nog zeker tientallen jaren aan zullen moeten werken, een vertaling naar het onderwijs moeten hebben, heeft geen verdere uitleg nodig.

De grote vragen hangen met elkaar samen en er is een integrale toekomstgerichte benadering nodig om ze op te lossen. Een andere manier van denken, vaak ook. De samenleving heeft behoefte aan kennis, bewustwording en creativiteit om deze vragen te lijf te gaan. Waar leg je de basis hiervoor beter dan in het onderwijs?

Geo Future School werkt vanuit vijf kernconcepten: duurzaamheid, leefbaarheid, gezondheid, veiligheid en rechtvaardigheid. Je kunt deze kernconcepten zien als richtinggevend voor de wereld van de toekomst: het streven naar een wereld die duurzaam, leefbaar, gezond, veilig en rechtvaardig is.  De huidige oplossingen voldoen niet altijd aan al deze criteria. Rondom het energievraagstuk speelt bijvoorbeeld van alles rondom het kernconcept rechtvaardigheid. Rijke mensen kunnen investeringen doen als een elektrische auto, zonnepanelen en een warmtepomp en arme mensen niet. Die arme mensen zien hun energierekening daardoor veel sterker stijgen. Dat voelt onrechtvaardig en ook onwenselijk, want het draagvlak voor de transitie komt hierdoor onder druk te staan. Bij Geo Future School zouden leerlingen daarom kunnen nadenken over oplossingen die het draagvlak onder de bevolking juist kunnen vergroten. Oplossingen die niet louter technisch zijn, maar ook voldoen aan het criterium van solidariteit. Dit vraagt een iets andere manier van denken en het is beslist niet makkelijk om vorm te geven, maar de opbrengst van zulk onderwijs kan wel eens heel belangrijk zijn. Zeker als de zomer van 2022 nog maar een opmaat blijkt te zijn voor nog ingrijpendere veranderingen.